Jan W. Groot
Wat is verlichting eigenlijk?
Er zijn talloze boeken aan de verlichting gewijd die goede omschrijvingen geven maar wat het precies is, blijft in nevelen gehuld.,Het wordt omschreven als iets dat groter is dan ons verstand en dat je het alleen maar kunt ervaren.
De filosoof Kant constateerde ooit dat we niet alles kunnen weten en misschien doelde hij wel op zoiets als verlichting.
Zowel de westerse als de oosterse filosofie erkennen dat er begrippen zijn die niet rationeel kunnen worden geduid.
Filosofen
Door dichters, filosofen, godsgeleerden en kunstenaars is, in de loop van de tijd, geprobeerd om het onkenbare onder woorden te brengen. Geen eenvoudige taak.
Han de Wit probeert de verlichting te omschrijven op de volgende manier:
‘Verlichting gaat over een transformatie van onze zienswijze en onze belevingswijze. Verlichting gaat dieper dan wat oppervlakkige veranderingen aanbrengen in onze gedachten over het menselijk bestaan.’
Filosofe, Sabine Wasserberg, omschrijft de verlichting als volgt: ‘Verlichting is niet één bijzondere ervaring waarbij je bewustzijn even is aangescherpt. Het is een staat van hoger bewustzijn waarin je je angsten, verslavingen en zaken waaraan je je vastklampt hebt overwonnen. Verlichting leidt tot een mooier karakter en zorgt ervoor dat je meer vanuit liefde handelt en de angst niet vermijdt’.
Wanhoop
Dat is weliswaar mooi gezegd maar echt duidelijk wordt het niet.
We streven dus naar verlichting maar we weten niet waar we het kunnen vinden. We weten ook niet hoe het er precies uitziet omdat niemand het verwoorden kan zelfs niet iemand die het aan de lijve ondervonden heeft.
De Tao–te-tsjing heeft deze toestand kernachtig verwoord:
Wie weet, spreekt niet,
Wie spreekt, weet niet.
Allemaal goed en wel maar wat voor zin heeft het dan om allerlei boeken over de verlichting, de leegte of over jezelf te lezen of om diverse weekenden bij te wonen en/of spirituele cursussen te volgen? Het gaat dan immers over zaken die ik niet kan kennen. Je zou er wanhopig van worden.
Zen
Jos Stollman: ‘Op het moment dat het denken het laat afweten, heb je een goede kans dat de verlichting toeslaat en dat je inzicht in jezelf krijgt. Dan ontstaat ook het besef dat niet alles op een intellectuele manier op te lossen of te bereiken is’.
De verlichting of het ‘onkenbare’ is groter dan ons en niet te bevatten met onze kennis. Kennis verzamelen omtrent het ‘onkenbare’ is dus niet de manier om verlichting te bereiken.
Rients Ritskes schrijft: ’Verlicht is iedereen die weet dat je niks zeker kunt weten.
Een manier om verlichting te bereiken, is om te mediteren want bij het mediteren probeer je los te komen van gedachten die invloed uitoefenen op jouw ziens- en belevingswijze. Zo kun je ontsnappen aan de knellende greep van het denken.
In het kort
Denken, maakt mij bewust van mijn gedachten.
Mijn denken biedt echter geen zekerheid.
Mijn denken behoort tot de wereld zoals die zich aan mij voordoet (samsara) en waar verlichting niet te vinden is.
Door te mediteren, kan ik ‘los’ komen van mijn gedachten. Want het ’onkenbare’ of verlichting is niet in woorden en/of gedachten te vangen.
Verlichting is een punt waar de bodhisattva alle levende wezens naar toe kan leiden om hen van hun pijn te verlossen.
Mediteren
Kennis is dus niet nodig om de verlichting of het onkenbare te ervaren. Ik kan de boeken over verlichting en het onkenbare sluiten. Ik kan mijn cursussen afzeggen en genieten van mijn vrije weekenden.
Wel gek dat ik door eerst kennis te verzamelen tot deze conclusie kom.
Het toverwoord is echter: mediteren.
Maar laten we ons wel bewust zijn dat verlichting nooit een doel is maar slechts een middel om andere levende wezens de weg te wijzen naar de leegte of het ongekende.