Miriam Janssen, met dank aan Hiltje
11 april 2015
Vanavond zal de Russischorthodoxe paasdienst worden gehouden, met als thema: dood en opstanding. Dat zijn tevens de grootste zenthema’s, volgens Hisamatsu: ‘grote dood, grote opstanding’. Wij dalen af in het niets om ‘alles en allen te redden’(Masao Abe).
Dat afdalen is het niet weten, de onmacht, de mislukking. Het is zo troostend van zen dat ‘het niet hindert of iets mislukt’. ‘O gelukkige schuld’ (o felix culpa) is groter dan: ‘Het is ons allemaal gelukt.’ Wezenlijk is aanvaarding (ook van de mislukking), en het gevoel ‘er niet uit te kunnen vallen’.
In de Russisch-orthodoxe hymne ‘Exultet’ ligt het accent eerder op de vrouwelijke kracht, de Moeder Gods, die de schepping baart, dan op de verrijzenis van Jezus. Ook mag iedereen feestvieren, inclusief degenen die niet gevast hebben; de Eeuwigheid geeft immers ‘om niet’, en religie is niet identiek met ‘hogere moraal’. Die kracht werkt ‘jenseits von Gut und Böse’- voorbij alle oordelen, voorbij het onderscheid goed -kwaad, dood -leven.
Dat onderscheid maken kwam in de wereld toen Adam en Eva hadden gegeten van de Boom der Kennis; daardoor verloren zij hun onschuld.
Maar naast de Boom der Kennis is er de Boom des Levens, gekoppeld aan Quan Yin, ‘zij die zich grenzenloos ontfermt’. Zij is de vrouwelijke kant, zij is’ de werkelijkheid die luistert’. Helaas hebben de mannen haar ingelijfd. Maar in het Russische geloof heeft de Moeder Gods een steeds grotere plek gekregen. De moeder staat voor compassie. Lao Tse zegt: ‘Ik laat me maar gaan. Ik vertrouw mij toe aan de grote Moeder.’ De man die het vrouwelijke in zich heeft toegelaten, is vollediger mens.
Zie ook Fortmann: ‘Het beeld van man en vrouw’. Al zo oud, nog zo actueel.
Wat fragmenten uit het gedicht ‘Quan Yin’ van CJ van Schagen:
‘Quwan Yin, die ernstig, lief
gewoon maar doorgaat
met een vingerhoed
de zeeën leeg te scheppen
zonder bitterheid of ironie
……
of heeft ze hoop
of weet ze soms
dat eens een echte God wordt geboren
uit haar vergeefse trachten?
Heeft haar eindeloos lijden dan toch zin
……..?
…..
Hoe ze dit kan?
Is zij zelf misschien
dat allereerste kinderlijk beginnen?
Fragmenten uit vraag en antwoord
Kun/moet je compassie hebben met strijders van IS?
Je hoeft geen compassie te hebben met deze moordenaars- maar je zou het wel kúnnen hebben, zelfs met Hitler, en Judas. Het zijn mensen die overtuigd zijn van hun ideologie, die een ’gestolde werkelijkheid’ is geworden.
Soms kun je alleen maar opstand voelen. Woede is opstand tegen wat niet deugt, dat mag je voelen! Florence Nigtingale werd ook gedreven dor woede.
Denk aan wat Bernie Glassman doet: ‘bearing witness’, getuigenis afleggen: er heen gaan, daar zijn, zien wat er is.
Denk aan ‘al is er maar één mens die gered wordt…’
( MJ: Denk ook aan de vingerhoed van Quan Yin)
En heeft dat dan zin? Of zitten, al denkend aan deze zaken?
Zitten is een ‘sprong voorbij alle angst’. Je weet het effect niet.
Glassman doet me denken aan Merlijn Twaalfhoven, een jonge componist die stukken maakt met mensen in moeilijke situaties.
Zingen verzoent. Ergens wordt het goede weer geboren. Heb daar vertrouwen in, oervertrouwen – zelfs als je geen stap meer kunt zetten.
Hoe doe je dat?
‘Doorlopen jongske. Laat het los. Vertrouw.’
————————————————-
En na deze wijze woorden van Ton’s pleegmoeder zijn wij ‘de stilte weer in gegaan.’
Bedankt, Ton. Tot volgend jaar.